Hoe verschillend het twee naamgenoten kan vergaan.

Enige tijd geleden zag ik enkele  foto's die op een winterdag in 2010 genomen waren nabij het bedrijventerrein Euvelgunne in Groningen. De naam Euvelgunne kende ik al geruime tijd maar ik wist echter niet dat hier vroeger een gehucht lag waar dit lelijke bedrijventerrein naar is vernoemd, Euvelgunne, een vreemde naam waar ik nooit over nadacht wat dat nou kon betekenen, tot afgelopen weekend.
Onze oosterburen laten regelmatig zien hoe mooi hun Niedersachsen wel niet is, en dat is terechte trots. Dit doen ze meestal via NDR3 op een manier die wij misschien nog kennen van "ontdek je plekje", maar dan minder knullig. Afgelopen weekend keek ik ook naar zo'n programma en onder het genot van een ochtend-bakkie ging het over Hamburg, en dan vooral het 'onbekende' Hamburg op de grens van Niedersachsen en Schleswig-Holstein. Ineens klonk het door de luidsprekers "Euvelgunne", dat is interessant...en meteen rees bij mij de gedachte waar die naam dan vandaan zou komen en de vraag of het iets uit het Nedersaksisch zou zijn.

Het Hamburgse Övelgönne

Na genoten te hebben van beelden en indrukken uit Övelgönne, een door de loop der jaren ingelijfd dorp aan de oever van de Elbe en nu deel uitmakend van het Hamburger stadsdeel Othmarschen, ben ik eens achter de laptop gaan zitten om het een en ander uit te vögeln.
Voor de herkomst van de naam Övelgönne bestaan twee versies. Volgens een oude legende had het iets te maken met de afgunst (en dus de betekenis 'Übelgunst': niet, kwaad, of slecht gegund) van de 'Ottenser' tegenover de 'Övelgönnern' die vanwege hun gunstige ligging aan de oever zich waardevolle privileges konden toeëigenen. Een andere versie ligt meer voor de hand, mede omdat deze of soortgelijke namen elders ook voorkomen, en zoekt de oplossing meer in de taalkundige benadering. De naam Övelgönne (ofwel volgens de oudste spelling in Duitsland 'Oevelgönne') is eigenlijk 'plattdeutsch' en betekent übelgunst. Übel en euvel betekenen beide 'slecht', 'kwaad' of iets van diezelfde strekking (eng. evil). Gönne of gunne betekenen 'gunst', dus de samenvoeging zal zoiets als 'wangunst' of 'afgunst' betekenen. Als je deze laatste verklaring bekijkt is het merkwaardig dat de uitdrukking of benaming Übelgunst of Oevelgunne in Noord-Duitsland voor gebieden of stukken land wordt gebruikt die niet of nauwelijks voor landbouw geschikt zijn, hier is de vertaling 'slechte gunst' beter op zijn plaats (niet iets om afgunstig op te zijn als je dit gegund wordt). Het Hamburgse Euvelgunne ligt bijvoorbeeld op een steile oever en was dus van weinig waarde voor de landbouw. Het Dorpje is sinds de 15e eeuw al bekend onder deze naam en werd in de loop der jaren bewoond door kapiteins, loodsen, handwerkslui, vissers en ander schippersvolk. Het Hamburgse ongegunde is een oase van rust in de miljoenenstad en is een ware toeristische trekpleister om jaloers of afgunstig op te zijn. Hoe het Groningse misgunde er uitziet is menigeen bekend, maar dat het niet geschikt is voor verbouwing kan ik niet zeggen. Er is namelijk genoeg verbouwd.

In het boek "Studiën over Waterschapsgeschiedenis" door Mr. S.J. Fockema Andreae uit 1950 staat de volgende omschrijving:

En de Groningse variant Euvelgunne

  


En zo zag het er eens uit in Euvelgunne rond 1910

Andere Euvelgunnes in Duitsland:
Ovelgönne, een straat in Werne boven Dortmund
Ovelgönne, een dorp boven Oldenburg
Ovelgönne, een weg of gehucht bij het Noord-Duitse Wittmund
Ovelgönne, een weg naar het gehucht Obelgönne tussen Hannover en Osnabrück
Övelgönne, een straat in Plön ten z.o. van Kiel (diep in Shleswig-Holstein)
Övelgönne, een gehucht ten z.o. van Plön
Ovelgönne, een weg door Diepholz ten zuiden van Oldenburg
Ovelgönne, een straat in Visbek eveneens ten zuiden van Oldenburg
Ovelgönne, een straat in Dinklage, omgeving Oldenburg
Ovelgönne, een doodlopende weg bij Bohmte ten n.o. van Osnabrück
Ovelgönne, een straat in Dülmen ten z.w. van Münster